صفحه محصول - ارزیابی مقایسه ای وقف و حبس در حقوق ایران

توضیحات

دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

ارزیابی مقایسه ای وقف و حبس در حقوق ایران

چکیده

یکی از نهاد هایی که در فقه و حقوق وجود دارد وقف می باشد. از وقف تعاریف مختلفی در فقه آمده است ولی آنچه در قانون مدنی در مورد تعریف وقف آمده این است که، وقف حبس مال و تسبیل منفعت می باشد. بخاطر آثار و اهمیت وقف، همواره این نهاد از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. آشنایی با قواعد و ارکان و کارکرد های وقف می تواند به شناخت توانایی های این نهاد و پیشرفت جامعه کمک کند. نهاد دیگری که در فقه و حقوق ما وجود دارد حبس است و شباهت های قابل توجهی میان وقف و حبس وجود دارد. این نوشتار به دنبال مقایسه این دو نهاد و یافتن نقاط مشترک و همچنین وجوه اختلاف بین این دو می باشد. عقد حبس نیز مانند وقف ارکان و قواعدی دارد که در جاهایی بسیار شبیه به وقف می باشد تا آنجا که بعضی به مسامحه عقد حبس را نوعی وقف می دانند. گرچه این نکته، چندان درست نمی باشد زیرا با وجود شباهت های فراوان، اختلافات اساسی میان آن دو وجود دارد. از جمله اینکه حبس مال، موجب حق انتفاع می گردد و به موجب آن شخص می تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است استفاده کند در حالی که وقف گاهی به مالکیت می انجامد و نیز در همه اقسام وقف، ابدی بودن حبس شرط است ولی در حبس چنین چیزی شرط نیست.

کلید واژگان

وقف، عقد حبس، حق انتفاع، قبض.

بیان مساله

بررسی ارتباطات و اعمال حقوقی وقف و حبس در حقوق و کارکرد آنها در ارتباط با یکدیگر از لحاظ مفاهیم و اقتضائات و آثار هر یک در دیگری امری است که از دیر باز مورد اختلاف بین حقوقدانان با یکدیگر و همچنین فقها با یکدیگربوده است. درنتیجه عدم برداشت یکسان مشکلاتی را در عمل منجر شده است. بروز این مساله را نیز می توان در مورد واژه حبس مشاهده کرد. و همچنین در مورد اصل وقف درمعنای حقوقی آن که بعضی ازفقها حبس را با وقف به یک معنا پنداشته اند. بررسی معانی دو واژه از نهاد های حبس و وقف شباهتهایی را در عمل نشان می دهد. این پیوستگی باعث به وجودآمدن اختلاف نظرهایی بین فقها و حقوقدانان با یکدیگر شده است. فقها حبس در وقف را حبس در مال می دانند ولی در ارتباط با ماده 55 قانون مدنی به پیروی از نفوذ یا عدم نفوذ، آثار قواعد حق حبس در آن نپرداخته اند و این امر باعث افزوده شدن ابهام در مورد این بحث شده است.

یکی ازمسایل اساسی این است که آیا مفهوم حبس مندرج در ماده55 ق.م در واقع دامنگیر موادی که در قانون مدنی به حق حبس اشاره می کنند می شود؟ یا مفاد ماده مذکور در باب حق حبس فقط مشمول وقف است؟ آیاوقف و حبس عقد هستند؟ آیا می توان در مورد جواز و یا لزوم آنها بحث کرد آیا می توان گفت که این دو از عقود معوض هستند؟ آیا نتایج مشابهی از لحاظ کارکرد ها دارند؟ و آیا در ارکان می توان برایشان شباهت هایی قایل شد؟ و سوالاتی بسیار از این دست. قانون مدنی در ماده40 خود در مورد حق انتفاع صحبت به میان آورده و با مطالعه دقیق می توان دید که بحث در مورد حبس مال و وقف در این قانون شباهت ها و کارکرد هایی مشابه را دنباله روی می کنند. پس بایستی به دقت مورد بررسی قرار گیرند، زیرا در عمل بسیاری حبس را با وقف به یک معنا می بینند و برایش همان کارکرد ها و حدود قانونی وقف را قائل می شوند. پس بایستی نخست با توجه به معنای حبس مال که در مواد قانونی که در مورد حق انتفاع مستتر می باشند به بررسی معانی و کارکردهای این نهاد حقوقی و فقهی بپردازیم. حبس از یک سو و همچنین حق حبس از سوی دیگر را به واسطه تشابه لفظی نیز بایستی در نظر گرفت که مواد قانونی در مورد حبس مال که در حق انتفاع جاری و ساری است را با مواد قانونی که در مورد حق حبس ناشی از عدم ایفای تعهدات اشتباه نگرفته و با دیدی آگاهانه در این مورد به بررسی بپردازیم.

در پاین بایستی گفت با توجه به اینکه این دو نهاد فقهی و حقوقی در قانون اسلامی به نوعی تضمین کننده آسایش و رفاه توده های آسیب پذیر جامعه می باشند و از آنجایی که این دو نهاد فقهی و حقوقی در کشور ما به خاطر حس انسان دوستی و خیر خواهی مردم کشور ما گسترش و بسط یافته است، لذا بررسی دقیق و همچنین آشنایی و تطبیق این دونهاد با یکدیگر، آیا می تواند به بسیاری ازابهاماتی که در مورد کارکرد های این دو نهاد وجود دارند پایان دهد؟. و مطالعه تطبیقی این دو نهاد می تواند سوالاتی که در ذهن دو گروه تحت پوشش این دو نهاد و همچنین به وجود آورندگان واستفاده کننده گان از کارکرد های این دونهاد را در ارتباط با شیوه اثر گذاری انها برطرف کند.؟

فهرست مطالب

چکیده

مقدمهر

بیان مساله

سوالات تحقیق

فرضیه ها

اهمیت موضوع

اهداف تحقیق

پیشینه

روش

فصل اول:کلیات وقف و حبس

1-1- وقف2

1-1-1-وقف در لغت و اصطلاح2

1-1-1-1-وقف در لغت2

1-1-1-2-وقف اصطلاح2

1-1-1-3- تقسیم بندی وقف 8

1-1-2-تاریخچه11

1-1-2-1- وقف در قبل از اسلام 11

1-1-2-2- وقف در اسلام13

1-1-2-3- وقف در قران14

1-1-2-4- وقف در سنت15

1-1-2-5- وقف در ایران16

1-1-3-خصوصیات وقف19

1-1-4-ارکان وقف21

1-1-4-1-صیغه وقف21

1-1-4-2-واقف23

1-1-4-3- موقوفه27

1-1-4-4-موقوف علیه29

1-1-5-شرایط مال موقوفه30

1-1-5-1-ملک بودن30

1-1-5-2-معلوم بودن مال موقوفه30

1-1-5-3-معین بودن30

1-1-5-4-قابلیت نقل و انتقال31

1-1-5-5-داشتن منفعت عقلایی ومشروع31

1-1-5-6-مقدور التسلیم بودن31

1-1-5-7-مالیت داشتن 32

1-1-5-8-قابلیت بقاء32

1-2-حبس در لغت و اصطلاح33

1-2-1-1-معنای واژه حبس33

1-2-1-2-حبس در اصطلاح 33

1-2-1-3-ماهیت عقد حبس35

1-2-2-ویژگیهای عقد حبس 37

1-2-2-1-حبس عین37

1-2-2-2-قبض37

1-2-2-3- عدم خروج مال از مالکیت مالک37

1-2-2-4- ایجاد حق انتفاع برای دیگران38

1-2-3-ارکان عقد حبس39

1-2-3-1-صیغه حبس39

1-2-3-2-حابس 39

1-2-3-3- مال مورد حبس40

1-2-3-4-محبوس علیه40

1-2-4-اقسام عقود موجد انتفاع41

1-2-4-1-حبس مطلق41

1-2-4-2-حبس موبد43

1-2-4-3-حبس عمری44

1-2-4-4-عقد رقبی45

1-2-4-5-عقد حبس سکنی47

1-2-5-شرایط ایجاد حق انتفاع49

1-2-5-1-شرایط عمومی 49

1-2-5-2-شرایط اختصاصی50

1-2-6-نمونه احکام مشترک میان وقف و عقد حبس51

فصل دوم:مقایسه وقف با حبس

مقدمه54

2-1-1-مقایسه از لحاظ اهداف55

2-1-2-مقایسه ماهیت59

2-1-2-1-از لحاظ عقد بودن 59

2-1-2-2-مقایسه از لحاظ مجانی بودن64

2-1-2-3- مال موضوع وقف و حبس66

2-1-2-4-مقایسه از لحاظ لزوم و جواز69

2-1-2-5-مقایسه از لحاظ قابلیت رجوع71

2-1-2-6- مقایسه از لحاظ حبس مال73

2-1-3 -مقایسه از لحاظ ایجاد و زوال74

2-1-3-1-ایجاد74

2-1-3-2-شرایط تحقق76

2-1-3-3-مقایسه از لحاظ موارد زوال78

2-1-4-مقایسه از لحاظ ارکان82

2-1-5-مقایسه از لحاظ احکام86

2-1-5-1-مقایسه از لحاظ قبض مال 86

2-1-6-ثمرات و نتایج90

2-1-6-1-مقایسه از لحاظ مالکیت 90

2-1-6-2-مالکیت وقف در مذاهب اهل سنت92

2-6-1-3- هزینه های تملک وتصرفات مالکانه93

2-1-6-4-مقایسه از لحاظ تعدی وتفریط94

نتیجه گیری و پیشنهاد98

منابع 100

چکیده انگلیسی 106

عنوان انگلیسی 107