جایگزین حبس در معنی عام در یک تقسیم بندی از لحاظ زمانی به جایگزین های پیش از محاکمه و جایگزین های پس از محاکمه تقسیم می‌شوند که به جایگزین های دسته اول، جایگزین های بازداشت موقت و به جایگزین های دسته اخیر، جایگزین های کیفر حبس گفته می شود. به عبارت دیگر جایگزین های مجازات سالب آزادی در مرحله دادسرا (قبل از محاکمه) و دادگاه (بعد از محاکمه) قابل تصور باشد که آنچه مدنظر ما در این نوشتار می باشد، جایگزین های دسته اخیر می باشد.

در خصوص جایگزین های بازداشت موقت که در مرحله دادسرا می باشد، بحث های زیادی مطرح می شود که در راستای صدور قرار تأمین مناسب توسط قاضی دادسرا و استفاده معقول و ضروری از بازداشت موقت به عنوان تأمین کیفری و رعایت حقوق قانونی متهم مثل حق اعتراض و غیره می باشد. چون اصل بر برائت متهم است مگر اینکه خلاف و مجرمیتش ثابت شود و بازداشت متهمین با اصل برائت ، حق دفاع و نهادهای دیگر حقوق جزا همچون تعلیق که خود از حربه موثر مبارزه با مجرمیت اند ناسازگار است(آشوری، 1376،صص8-5).

جایگزین های پس از محاکمه تدابیری هستند که به منظور اجتناب از توسل به کیفر حبس پیش‌بینی شده اند، که نمونه هایی از آنها عبارتند از : تعلیق اجرای مجازات، کیفرهای سالب حقوق یا محدودکننده حقوق(مانند ضبط گواهینامه رانندگی و ضبط دسته چک، محرومیت از شرکت در انتخابات، ضبط وسیله جرم و ضبط پروانه شکار) انجام خدمات عام المنفعه(مانند محکومیت فرد،  مرمت اموال تخریب شده) و جزای نقدی روزانه و غیره(حاجی تبار فیروزجائی، 1386،ص97).

بعد از ایفا نقش دادسرا در کاهش جمعیت کیفری زندانها، محاکم می توانند با سودجویی از ابزارهای دیگری به جز زندان مراعات حال مجرمین را نموده و زمینه بازگشت بزهکاران را به آغوش جامعه فراهم آورند. اقداماتی که پس از وقوع جرم صورت می گیرد. اگر اقدامات سنجیده و معقولی باشد به نوبه خود سهم عظیمی در جلوگیری از تکرار جرم و بازسازی و اصلاح مجرم خواهد داشت(محمدی، 84،ص158).

در این پایان نامه به بررسی جلوه های مجازات های جایگزین حبس در حقوق ایران (در مفهوم خاص) که در دو دسته کلی جایگزین های سنتی و نوین قابل بحث می باشند، می پردازیم.
 

فهرست مطالب

  جلوه های مجازاتهای جایگزین حبس در حقوق ایران 73
فصل اول : جایگزین های سنتی  74
مبحث اول : جزای نقدی  74
گفتار اول : مفاهیم و تاریخچه جزای نقدی 75
بند اول : مفهوم جزای نقدی  75
بند دوم : تاریخچه جزای نقدی 76
گفتار دوم : موجبات اعمال جزای نقدی و میزان آن76
بند اول : جزای نقدی به عنوان مجازات اصلی76
بند دوم : جزای نقدی به عنوان مجازات جایگزین حبس (موضوع لایحه قانون مجازات اسلامی سال 1390) 77
بند سوم : میزان جزای نقدی  78
مبحث دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی79
گفتار اول : مفهوم و تاریخچه محرومیت از حقوق اجتماعی79
بند اول : مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی و انواع آن80
الف- مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی80
ب- انواع محرومیت از حقوق اجتماعی82
بند دوم : تاریخچه محرومیت حقوق اجتماعی83
گفتار دوم : موجبات اعمال محرومیت از حقوق اجتماعی و تشریفات آن84
بند اول : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات اصلی84
الف- محرومیت های اجتماعی محدود کننده آزادی85
ب- محرومیت های اجتماعی سالب حقوق اجتماعی86
بند دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی87
الف- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر تکمیلی87
ب- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی88
فصل دوم : جایگزین های نوین91
مبحث اول : دوره مراقبت91
گفتار اول : مفهوم و تاریخچه دوره مراقبت94
بند اول : مفهوم دوره مراقبت94
بند دوم : تاریخچه دوره مراقبت96
گفتار دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای دوره مراقبت97
بند اول : موجبات97
بند دوم : شرایط اختصاصی اعمال و اجرای دوره مراقبت98
الف- مدت دوره مراقبت98
ب- وظایف محکوم98
ج- وظایف ماموران دوره مراقبت 100
مبحث دوم : جزای نقدی روزانه و خدمات عمومی رایگان102
گفتار اول : جزای نقدی روزانه 102
بند اول : مفهوم و تاریخچه جزای نقدی روزانه103
الف- مفهوم جزای نقدی روزانه103
ب- تاریخچه جزای نقدی روزانه104
بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای جزای نقدی روزانه104
الف- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه و میزان آن105
1- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه105
2- میزان جزای نقدی روزانه106
ب- شرایط اختصاصی جزای نقدی روزانه106
گفتار دوم : خدمات عمومی رایگان108
بند اول : مفهوم و تاریخچه خدمات عمومی رایگان108
الف- مفهوم خدمات عمومی رایگان109
ب- تاریخچه خدمات عمومی رایگان110
بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای خدمات عمومی رایگان111
الف- موجبات اعمال خدمات عمومی رایگان112
ب- مدت اعمال خدمات عمومی رایگان113
ج- شرایط اعمال و اجرای مجازات خدمات عمومی114
نتیجه گیری و پیشنهادات118

منابع و مآخذ 
1- منابع فارسی  
الف – کتابها  
ب- مقالات و مجلات  
ج- پایان نامه  
د- تقریرات  
2- منابع لاتین  
الف- کتابها  
ب- قانون