درباره علت یابی و شناخت زمینه های حاشیه نشینی، نظریات متفاوتی ارائه شده است. این نظریه های متفاوت اگرچه تا حد زیادی ناشی از وجوه مختلف حاشیه نشینی است، لیکن تعلق صاحب-نظران به دیدگاه ها و مکتب فکری گوناگون سهم مهمی در این امر دارد. در کل می توان این تئوری ها را به صورت زیر دسته-بندی کرد (صالحی،188:1390):

الف) نظریه ای که این سکونتگاه ها را پیامد ضروری گذار جوامع از مرحلۀ سنتی به صنعتی می داند از اینرو حساسیت زیادی نسبت به آن ندارد و معتقد است به مرور در مراحل تکامل جوامع و سرریز توسعه حذف خواهد شد.

ب) نظریه هایی که سکونتگاه های خودرو و حاشیه نشینی را نتیجۀ رشد و گسترش نظام و روابط و مناسبات سرمایه داری چه در شکل مرکز، چه پیرامونی یا وابسته می داند. از اینرو انقلاب صنعتی و شکل گیری و تحکیم نظام سرمایه داری در اجتماعات غربی را نیز عامل اصلی پیدایش حاشیه نشینی می دانند.

     یکی از دلایل اصلی شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در کلانشهرهای کشورهای جهان، به خصوص کشورهای در حال توسعه، شهرنشینی شتابان و تخلیه شدن روستاها در این کشورها به دنبال انقلاب صنعتی بود. در کنار این عامل کلان که در اکثر کشورهای جهان شمولیت دارد؛ دلایل دیگری نیز در شکل گیری این سکونتگاه ها در کشورهای در حال توسعه دخیل می باشند که در این بخش سعی شده است این عوامل شناسایی شود. بر اساس مطالعات انجام شده می توان مهم ترین این عوامل را در موارد زیر خلاصه کرد (داداش پور و علیزاده،32:1390):

1. عوامل ساختاری جامعه
2. عوامل سازمانی
3.  فقدان سیستم های حمایتی و مشارکتی
4. فعالیت های باندهای (مافیایی) نامشروع زمین
5. ناکارآمدی سیاست های تأمین مسکن
6.  غیرقابل استطاعت بودن واحدهای مسکونی برای فقرای شهری

فهرست مطالب                                                                                                                                    
مرور پایه های مفهومی و تجربی مرتبط با اسکان غیررسمی
2-1- تعریف و ساختیابی اسکان غیررسمی    5

2-2- ویژگی های سکونتگاه های غیر رسمی    7

2-2-1-  اقتصادی    8
2-2-1-1- مفهوم بخش غیررسمی اقتصاد    10
2-2-2-  فرهنگی    13
2-2-3-  اجتماعی    13
2-2-4-  حقوقی    14
2-2-4-1-  انواع مالکیتها و نحوه تملک    15
2-2-5-  کالبدی    16
2-2-5-1-  انواع استقرار و مکانیابی    16
2-2-6- مسکن    17
2-2-7- بافت سکونتگاهها و ساختار شبکه ارتباطی    18
2-2-8- دسترسی به خدمات و امکانات روبنایی و زیربنایی    18
2-3- مروری بر سیر اسکان غیررسمی در جهان    21
2-4- روند تکوین و تکامل سکونتگاههای غیررسمی    23
2-4-1- تهاجم سازمان یافته    24
2-4-2- تصرف خزنده    25
2-4-3- بازتقسیم زمین    26
2-5-  طبقه بندی سکونتگاه های غیر رسمی    28

2-6-  بررسی دلایل شکل گیری اسکان های غیررسمی در کشورهای در حال توسعه    31

2-6-1- عوامل ساختاری جامعه    33
2-6-2- عوامل سازمانی    34
2-6-3- فقدان سیستم های حمایتی و مشارکتی    34
2-6-4- فعالیتهای باندهای (مافیایی) نامشروع زمین    35
2-6-5- ناکارآمدی سیاستهای تأمین مسکن    35
2-6-6- غیرقابل استطاعت بودن واحدهای مسکونی برای فقرای شهری    35

2-7- فقر شهری و ارتباط آن با اسکان غیررسمی    37

2-7-1- تعریف فقر:    37
2-7-2- فقر و اسکان غیر رسمی    38
2-8- شناخت برنامه نهادهای جهانی مرتبط با اسکان غیررسمی و دیدگاههای آنها    42
2-8-1- بانک جهانی (Word Bank)    42
2-8-2- هبیتات(UN-HABITAT)    45
2-8-3- برنامه عمران ملل متحد (UNDP)    

2-9- رویکردهای فلسفی- سیاسی نسبت به سکونتگاههای غیررسمی    49

2-9-1- دسته اول: لیبرال    49
2-9-2- دسته دوم: رادیکالی    50
2-9-3- دسته سوم: جامعه گرایی    50

2-10-  رویکردهای مداخله در توسعه سکونتگاه های غیررسمی:    51

2-10-1- دوره اول (دهه 1960)    52
2-10-1-1- رویکرد نادیده انگاری    56
2-10-1-2- رویکرد حذف و تخلیه اجباری    57
2-10-1-3- رویکرد مسکن عمومی:    58
2-10-2- دوره دوم (دهه 1970)    60
2-10-2-1- رویکرد زمین و خدمات    63
2-10-2-2- رویکرد ارتقاءبخشی (بهسازی)    66
2-10-2-3- توسعه اندک افزا (افزایشی)    70
2-10-2-4- رویکرد خودیاری    71
2-10-3- دوره سوم (دهه 1980)    72
2-10-3-1- رویکرد ارتقای محیطی    74
2-10-3-2- رویکرد توانمندسازی    78
2-10-4- دوره چهارم (دهه اخیر)    88
2-10-4-1- حکمروایی خوب    89
2-11- جمع بندی و نتیجه گیری    99

منابع